Intelligensie versus wysheid in die Bybel
Is ’n slim masjien ook ’n wyse een? Is intelligensie en wysheid dieselfde? Lees hier wat die Bybel daaroor sê en wat ware wysheid is.
deur ds Johann de Waal
In ’n wêreld waar menslike kennis en tegnologie teen ’n ongekende tempo ontwikkel, word die grens tussen wysheid en intelligensie dikwels vaag. Die ontwikkeling van kunsmatige intelligensie (AI) – masjiene wat mense se denkprosesse kan naboots en selfs oortref – dwing ons om weer stil te staan by wat die Bybel onder wysheid verstaan. Is ’n slim masjien ook ’n wyse een? Is intelligensie en wysheid dieselfde? En wat sê die Skrif oor waar ware wysheid begin?
Die fondasie van Bybelse wysheid: Die vrees van die Here
Spreuke en Psalms begin hul onderrig oor wysheid by dieselfde punt: die vrees van die Here.
Resj. Die vrees van die HERE is die beginsel van die wysheid; Sin. almal wat dit beoefen, het ’n goeie verstand.
Psalm 111:10
Die vrees van die HERE is die beginsel van kennis; sotte verag wysheid en tug.
Spreuke 1:7
Hierdie soort “vrees” beteken nie paniek of angs nie, maar eerbied, respek, en onderwerping aan God se heilige karakter en wil. Dit is om te erken dat Hy die Skepper is, en dat ons as skepsels onder sy gesag staan. Bybelse wysheid begin dus nie in die mens se kop nie, maar in sy hart – sy verhouding met God.
In teenstelling daarmee kan menslike intelligensie (selfs van die mees gevorderde soort) floreer sonder enige morele begronding of verhouding met God. ’n Superrekenaar kan biljoene berekeninge per sekonde doen, maar weet niks van reg en verkeerd nie. Sonder die vrees van die Here, sê die Bybel, is dit alles dwaasheid.
Die wysheid onder die son
Prediker 1 bied ’n eerlike en by tye skokkende uitkyk op menslike pogings om sin te maak van die lewe.
Ek, die Prediker, was koning oor Israel in Jerusalem. En ek het my hart daarop gerig om met wysheid te ondersoek en na te speur alles wat onder die hemel gebeur. Dit is ’n moeilike taak wat God aan die mensekinders gegee het om hulle daarmee te kwel.
Prediker 1:12-13
Die skrywer van Prediker beskryf hoe hy met “wysheid” ondersoek ingestel het, maar dat selfs dit hom leeg laat voel het. In Prediker 1:14 beskryf hy dit:
Ek het al die werke gesien wat onder die son gedoen word, en kyk, dit was alles tevergeefs en ’n gejaag na wind.
Die sleutelterm is: “onder die son”. Dit gee ’n beeld van die aardse, tydelike perspektief van mense. God neem veel meer as dit in ag. Kennis, arbeid, genot, rykdom – alles wat mense aanhou najaag, is volgens Prediker “tevergeefs.”
Want by baie wysheid is baie verdriet, en wie kennis vermeerder, vermeerder smart.
Prediker 1:18
Ironies genoeg bring groter menslike kennis nie altyd vrede nie – dit kan eerder lei tot meer onsekerheid, angs en verwarring. Dis duidelik dat intelligensie sonder God nie die mens se diepste vrae beantwoord nie. En dit is juis hier waar Bybelse wysheid anders is.
Wysheid bó die son: Die Bybelse perspektief
Teenoor die verganklike en dikwels frustrerende aard van menslike kennis, stel die Bybel ’n ander soort wysheid. Hierdie wysheid is “bo die son” – nie gebore uit menslike navorsing nie, maar uit God se openbaring.
… want die HERE gee wysheid, uit sy mond kom kennis en verstand,
Spreuke 2:6
Goddelike wysheid kyk nie net na die oppervlak of na onmiddellike voordele nie. Dit begin by ’n regte verhouding met God en strek tot ’n lewe van gehoorsaamheid, deernis, geregtigheid en waarheid. Dit is nie te koop of aan te leer deur ’n algoritme nie – dit is ’n gawe van God.
Die verborgenheid van die HERE is vir die wat Hom vrees, en sy verbond om hulle dit bekend te maak.
Psalm 25:14
Om wysheid van God te ontvang, beteken om in vertroue en gehoorsaamheid vir Hom te leef. Hierdie wysheid rig nie net hoe ons dink nie, maar hoe ons leef, liefhê en besluit. Dit is nie bloot inligting nie – dit is lewensveranderend.
Kunsmatige Intelligensie(AI) het nie wysheid nie
In ’n wêreld van selfbesturende motors, taalmodelle wat opstelle kan skryf, en algoritmes wat mense se gedrag kan voorspel, moet ons vra: hoe ver strek intelligensie? Kan ’n masjien wys wees?
Die Bybel help ons onderskei. Intelligensie – of dit nou menslik of van ’n masjien is – gaan oor die vermoë om probleme op te los, vinnig te leer, en patrone te herken. Maar wysheid is iets anders: dit vra morele oordeel, begrip van die hart, en ’n visie op die lewe wat gewortel is in God se karakter.
’n AI-stelsel kan dalk vir jou sê wat die mees doeltreffende manier is om ’n besigheid winsgewend te maak – maar dit sal nie vir jou sê of die manier regverdig of eties is nie. Dit kan dalk voorspel wie waarskynlik ’n misdaad gaan pleeg – maar dit verstaan nie barmhartigheid of geregtigheid nie. Die grootste gevaar is dat mense masjiene meer vertrou as God, en dus die beginsel van wysheid laat vaar.
Die kerk moet die ware wysheid behou
Dit is die kerk se unieke roeping om in hierdie wêreld van data, algoritmes en tegnologie die stem van ware wysheid te wees. Ons moenie teen tegnologie wees nie – die Here het die mens geskep met die vermoë om te skep en te ontwikkel. Maar ons moet altyd vra: Tot watter einde?
Wanneer kinders leer om op AI te vertrou vir antwoorde, moet ons hulle weer leer om te bid, te wag, te onderskei. Wanneer samelewings intelligensie verafgod, moet ons wysheid verkondig.
Die apostel Paulus sê:
Tog spreek ons wysheid onder die volwassenes, maar ’n wysheid nie van hierdie wêreld … Maar ons spreek die wysheid van God, wat bestaan in verborgenheid wat bedek was en wat God van ewigheid af voorbeskik het tot ons heerlikheid …
1 Korintiërs 2:6-7
Die wêreld kan dalk opkyk na die slimste AI-program of die mees indrukwekkende algoritme, maar die Kerk verkondig die wysheid van die kruis – ’n wysheid wat vir die wêreld dwaas lyk, maar vir dié wat glo, is dit krag en verlossing.
Die grootste wysheid: Christus!
Uiteindelik wys die Bybel vir ons dat wysheid nie net ’n konsep of ’n stel beginsels is nie – dit is ’n persoon.
Maar deur Hom is julle in Christus Jesus, wat vir ons geword het wysheid uit God en geregtigheid en heiligmaking en verlossing.
1 Korintiërs 1:30
In Christus sien ons hoe God se wysheid vlees geword het. Sy lewe, kruisdood en opstanding wys vir ons wat dit beteken om wys te wees: om die wil van God te doen, om die geringstes te dien, om die waarheid te spreek en lief te hê tot die uiterste.
Daarom is die ware toets van wysheid nie hoe slim jy is nie, of hoeveel jy weet nie – maar of jy Christus ken en Hom volg.
Die botsing tussen Bybelse wysheid en moderne intelligensie, selfs kunsmatige intelligensie, herinner ons dat nie alle kennis gelyk geskape is nie. Intelligensie mag indrukwekkend wees, maar sonder die vrees van die Here, bly dit leeg en potensieel gevaarlik.
Bybelse wysheid, daarenteen, begin by God, vorm die hart, en rig die lewe. Dit is nie onder die son gevind nie, maar bo die son – in die hemel, geopenbaar in Christus. Te midde van die tegnologiese vooruitgang waarin ons leef moet ons nie nalaat om die Here te vrees en sy wysheid te soek nie. Want só alleen sal ons reg leef – nie net slim nie, maar wys.
